GOKTÜRKLER KİMDİR?

Hunlar’ın batıya yönelmesi, Doğu Hun İmparatorluğunun yıkılmasından sonra olmuştur. Avrupa’yı dize getiren karşı konulmaz dalgalar halinde akınlar sonucu, Atilla’nın yönetiminde büyük bir İmparatorluk kurulmuştu. Ancak, aynı boydan ayrılan bazı gruplar Altay ve Tanrı dağları arasındaki çevreye gelip kondular. Bu dönemde Asya’nın bu kesiminde Cücenler (Avarlar) egemendi. Gelen Oğuz boyları başlangıçta Cücenler’in egemenliğini kabullendiler. Geldikleri soydan edinilmiş ustalıkla demiri çok iyi işliyorlardı. Demir işleyerek kazandıkları paraya yandaş olarak, zamanla sayıları da arttı. Bir süre sonra, başlarına Bumin adında bir bey geçti. Dağınık yaşayan Oğuz boylarını bir bütün halinde birleştirdi. Yönetimindeki topluluğa gerçek anlamda bir düzen sağladı . Uygun fırsatı kollayarak Cücenler’in egemenliğine karşı baş kaldırdı. Onları yenilgiye uğrattı ve Kurt başlı bayrağın çevresinde egemen bir devlet kurdu (552).
Dillerinde “R” harfi olmayan Çinliler, bu Türk devletine “‘Pulcyu” diyorlardı. Böylece tarihte ilk kez “Türk” adıyla anılan bir devlet kurulmuş oluyordu. Ülkenin sınırlarını tez zamanda genişleten Bumin, batı topraklarının yönetimini kardeşi İstemi Han’a verdi. Devletin başkenti Ötügen’di. Otağında altından yapılmış bir kurt başıyla,Bumin Han burada oturuyordu. Onun ölümü üzerine, yerini oğlu Mohan aldı. Göktürk Devletinin en güçlü, en görkemli devri Mohan Han dönemidir. Ne yazık ki onun ölümünden sonra iç çatışmalarla İmparatorluk güçsüz düştü. Çok geçmeden de ikiye ayrıldı. Du-rumu fırsat bilen Çinliler,Türkleri birbirine düşürmek için ellerinden geleni yaptılar. İmparatorluğun doğu topraklarım işgal ettiler.
Batıda kalan Göktürkler, İran’daki Sâsâniler ve Bizanslılar’la ilişkilerini sürdürdüler. İlişkileri dostça ve ticaret konusundaydı. Müslüman Arap orduları Sâsâni devletini yıkınca, Göktürkler Araplarla kanlı savaşlara giriştiler. Savaşların sonucu Batı Göktürk devleti zayıf düştü. Nicedir böyle bir fırsatı bekleyen Türkeşler de Batı Göktürk devletini yıktılar.
Öte yanda, Doğu Göktürkler’in Çinlileri kovması, egemen Kutluk devletini kurması gecikmedi. Kutluk devletinin yıkılması da Uygurlar’ın ve Karluklar’ın ayaklanmasıyla olacaktı. Büyük Türk-Moğol İmparatorluğunun kurucusu Cengiz Han’ın Çin’e ve Çinliler’e yönelik ateşli düşmanlığı, onların Göktürk İmparatorluğunu yıkmak için gösterdikleri açık ve sinsi çabalar nedeniyledir. Nitekim bunun öcünü almış, yenilmez ordularının başına geçerek bütün Çin’i istila etmiş, Türk- Moğol İmparatorluğunun sınırları içine katmıştı.