BASINÇ NEDİR?
Bir cismin ona engel olan bir yüzey üzerinde “dikey” bir zorlama niteliğinde uyguladığı kuvvet, “basınç” diye tanımlanır. Başka türlü söylemek gerekirse, basınç herhangi bir kuvvetin ona engel olan bir yüzey üzerine dikey zorlamasıdır.
Bu açıklamadan hareket ederek şöyle bir sonuca varabiliriz. Bir yüzeye dikey bir kuvvet etki yap maktaysa, basınç şiddeti: (Basınç a Kuvvet/Âlan) formülüyle belirtilecektir. Fizik alanında basınç (P), kuvvet (F), alan da (S)harfleriyle gösterilir. Dolayısıyla, yukarıdaki formül p=f : s halinde verilir.
Fizikte kullanılan basınç birimi “bari” dir. 1 santimetre karelik bir yüzey üzerine bri din’lik bir kuvvetin yaptığı basınç, yani 1 din / cm2 bari’dir.
Çok küçük bir birim olan bari yerine, uygulamalarda onun katları olan “bar”, ya da “milibar ölçüleri kullanılır. 1 bar , 106 bari ye eşittir. 1 milibar ise sadece 1000 bari’ ye eşittir.
Atmosferin ağırlığı yeryüzünde 1033.6 gr/cm2 basınç uygular. Yani atmosfer basıncı, 1cm2 (santimetre kare) kesitindeki civa sütununu 76 santim yükseltir. Bu değer de “atmosfer basıncı” olarak belirtilir. Basınçların ölçüsünde temel formül budur.
Sıvı cisimler içinde bulunduğu kabın kenarına, ya da sıvıya daldırılmış olan katı cisimlere kuvvetle etki ederler. Su bulunan bir kabın kenarına delik açtığımız zaman, suyun bu delikten kaba dikey durumda-dışarı fışkırdığını görürüz. Bir sıvının 1cm2’ lik yüzeye yaptığı basınç “hidrostatik basınç” diye ifade edilir. Sıvıların sıkışabilme yetisi çok azdır. Dolayısı ile herhangi bir kaba, onun alabileceğinden fazla sıvı sıkıştırılamaz. Örneğin bir şişeye basınçla, alabileceğinden fazla sıvı koymaya kalkıştığımızı varsayalım, (farz edelim). Bu durumda şişe çatlayacaktır. Sıvıların bu özelliği, su cendereleri ve hidrolik frenlerin yapılmasında büyük ölçüde yararlı olur. Krikolar (otomobilleri kaldırmak için kullanılan aletler), Suyun bir kap içinde sıkıştırılması esasına ilişkin Arşimet ilkesinden yararlanarak yapılmıştır.
Sıvılar gibi, gazlar da içinde bulundukları kabın kenarlarına belirli bir basınç uygularlar. Ancak, gazların özgül ağırlığı genellikle daha küçüktür. Yüksekliğin fazla olmadığı şartlarda ,gazların ağırlıklarıyla yapacakları basınç da fazla (daim doğrusu önemsenecek değerde) değildir. Belirli gazların birleşiminden meydana gelen havanın basıncı her yerde ve her zaman aynı değildir. Deniz düzeyinden yükseldikçe basınç azalır. Dolayısıyla, deniz kenarında yaşamaya alışık bir kimse yüksek yerlere çıktığı zaman tedirgin olur. Hatta rahatsızlanır.