ELEKTRİK ÜTÜSÜ NASIL ÇALIŞIR?
Modern elektrik ütüsü, içindeki yüksek dirençli metal parçadan akım geçmesiyle ısı üretilerek giyeceklerin ütülenmesinde yararlı olan bir araçtır.
Ütünün dış kısmı, altı dümdüz olan tek parça demir taban ve bunun üzerine oturan kapaktan meydana geür. Elle tutmak İçin kolaylık sağlayan tutamak kapağa bağlantılıdır. Bu tutamak genel olarak ısı iletkenliği çok düşük plastik malzemeden yapılır. Böylece elin yanması, aşırı ısınıp kızmanın etkisi önlenmiş olur. Gene kapağa oturtulmuş olan bir “selektör se-çici”,ütü için ısı ayarlanmasını mümkün kılar. Kapağa veya tutamak kısmına bağlantılı bir kordonun öteki ucundaki çatallı fiş, ütünün bir elektrik çıkışma (prize) bağlanmasını sağlar.
Kapağın içinde, altı düz demir taban üzerine oturtulmuş gene demirden bir “ara plaka” vardır. Taban kalıbına göre oturtulmuş olan bu ara plaka tabanla sıkıca, bitişik düzende bağlantılı değildir. Bağlantı düzeni öylesinedir ki,ara tabaka ısınmayla biraz genleşecek, soğuyunca büzülecek kadar serbest hareketlidir. Ara plakanın üst kenarının çevresindeki bir kanala “ısıtıcı eleman”, Nikrom telden bir sargı oturtulmuştur.
Gene ara plaka üzerindeki bir ısı-ayarlama unsuru, “ısı selektörü”ne bağlantılıdır. Bu ısı selektörü düğmesi çevrilerek, arzu edilen ısı durumu sağlanır. Isı seçme unsurunun arkasında düz metal yaylardan bir düzen vardır. Bu yaylardan biri içe doğru dirsek yapar. Isı değişmesiyle çok az ölçüde genleşir veya büzülür. Dirseğin ortasındaki bir delikten metal bir bağlantı mili (çubuğu) geçer. Yayın uçları, ara plakanın dökümündeki çıkıntılı kısımda bulunan yarıklara tutturulmuştur. Yay ileriye ve geriye doğru kıvrılabilir. Bu kıvrılma plakanın genleşip büzülmesine göre olur.
Yayın kıvrılması, bağlantı çubuğunu ileriye veya geriye(öne arkaya) doğru hareket ettirir. Çubuk, zik-zaklı bir metal şeride bağlantılıdır. Bu metal şerit “iç kontak yayı” diye tanımlanır. Bir ucundan bağlantı çubuğunun ortasına tutturulmuş olan yayın öteki ucu, düz bir metal şeride dayalıdır. Bu metal şerit de “dış kontak yayı” adını taşır.
İç ve dış kontak yayları, akımın ısıtıcı elemana gelmesini akımın kesilmesini sağlayan bir anahtar düzeninde çalışır. Isı seçici düğme üzerinde YÜN, PAMUKLU, NAYLON, İPEKLİ vb. malzemeye göre ütüleme ısıları işaretlenmiştir.
Şimdi bu işaretlerden birini seçtiğimizi varsayalım. Isıtıcı eleman, altı düz, tek parça demir tabanı seçilen malzeme için uygun derecede kızdırır. Bu ısıda genleşen ara plaka iç kontak şeridinin hareketini etkileyecek ölçüde oynar. Başka türlü söylemek gerekirse, iç kontak şeridini bükecek kadar hareket eder. Şerit dışa doğru kıvrılır. Bu hareketiyle bağlantı çubuğunu da etkiler. Bağlantı çubuğunun hareketi de dış kontak şeridine ulaşır. Dış kontak yayının ne ölçüde hareket edeceği, ısı seçme düğmesiyle yapılan ayara bağlıdır.
Kolayca anlaşılacağı gibi, elektrik ütüsünün çalışma düzeni ütünün kızmasını sağlayacak ısı için bir elektrik akımı geçirecek devrenin oluşması ilkesine dayanır.