GELGİT OLAYI NEDİR?

Gelgit, denizin 24 saat 50 dakikalık bir süre içinde yükselip alçalmasına verilen isimdir. Denizin yükselip alçalmasına neden güneş ve ayın çekim gücüdür.
Ayın neden olduğu Gelgit: Aya yakın olan denizler ayın çekim gücü tarafından çekilirler. Bu esnada ayın aksi yönünde bulunan sular da karalar tarafından çekilir. Böylece dünyanın iki tarafında aynı anda sular kabarır. Gelgit olayı ayın hareketini izlediği için her 12 saat 25 dakikada bir gelgit olayı olur.
Gelgit olayı bir fren vazifesi görerek dünyanın dönüşünü yavaşlatır ve günlerin uzamasına neden olur. Yapılan hesaplamalar sonucu geçen 200 yıl süresinde toplam 3 1/2 saatlik bir kısalma olmuştur. Dünyadaki karaların neden olduğu gelgit olayı ayın sebep olduğu gelgit olayından daha güçlüdür ve dünyanın dönüşünü daha çok yavaşlatır.
Güneşin neden olduğu Gelgit: Güneşin neden olduğu gelgit olayı her 12 saatte bir tekrarlanır ve batı yönünde oluşur. Fakat güneş dünyamıza aydan çok daha uzak olduğu için güneşin oluşturduğu gelgit olayı ayın oluşturduğundan daha zayıftır. Bu iki gelgit olayı birbirinden ayrı meydana gelir.
Yeni ay ve Dolunay Gelgiti: Dolunay gelgiti her ay iki kez oluşur. Bu süre esnasında ay ve güneş aynı yönlerden, veya karşılıklı olarak gelgite neden olurlar, Böylece suların kabarması ve inmesi arasındaki fark büyür. Bu fark ayın dünyaya en yakın olduğu esnada en üst noktasına erişir.
Ay dördün olduğu zaman güneşle ay birbirine 90° bir açı yaparlar böylece ayın oluşturduğu gelgitle güneşin oluşturduğu gelgit birbirlerini kısmen nötralize eder.
Dünyanın bazı bölgelerinde gelgit olayı suların 15-20 metre kadar yükselip alçalmasına neden olduğu için buralarda suların ne zaman ne kadar yükselip ne zaman ne kadar alçalacağı tespit edilmiştir. Böylece gemiler bu bölgelere rahatça girip çıkabilirler. Yalnız Amerika’da gelgit olayını izlemek için 23 gözlem merkezi kurulmuştur.
Dünyada en yüksek gelgit olayı Kanada’daki Minas Körfezinde görülür. Bu körfezde sular 6 saat içinde 12 metre yükselir.
Rüzgar ve hava durumu da gelgit olayını etkiler. Denizden karaya doğru esen rüzgar suların daha fazla yükselmesine, karadan denize doğru esen rüzgar ise suların biraz alçalmasına neden olur.
Günümüzde suların yükselip alçalmasından yararlanılarak enerji üretilmektedir. Suları her gün 6 metre yükselip alçalan İngiltere’deki Severn nehrinde kurulacak bir enerji ünitesinin 28.800 hp’lik bir enerji üretebileceği saptanmıştır.
Gelgit olaylarını ölçmek için basınç prensibine göre işleyen maregraf adlı araçlar kullanılır.