MİKROSKOBU KİM İCAT ETTİ?

Mikroskop deyimi, Yunanca “mikro” ve “skop” kelimelerinden meydana gelmiş birleşik bir kelimedir. “Mikro-küçük” “skop” ise “bakıcı,gözleyici” anlamına gelir. Deyimi bütünüyle ele aldığımız zaman, “küçük şeylere bakıcı/ küçük şeyleri gören” anlamı ortaya çıkacaktır. Gerçekten de, bir mikroskop, gözle (çıplak gözle) görülemeyecek kadar küçük şeylerin gözlenip incelenmesi, görülebilmesi amacıyla kullanılır.

Normal olarak, herhangi bir obje (nesne/cisim) göze yak­tıkça, yakın getirildikçe büyür. Fakat 25-30 santimden fazla yaklaştığında artık netliğini kaybetmeye başlar. Buna “odak dışı” olma denilir. Gözle aynı obje arasına basit bir yakınsak (îçbükey) mercek yerleştirildiği zaman, obje 25-30 santim den daha yakına getirilebilir ve hâlâ “odakta”dır.

Basit bir örnek olarak “büyüteç”i gösterebiliriz. Sıradan “büyüteç”ler, aslında “basit mikroskop”lar olarak kabul edilmelidir. Çok eski zamanlardan beri de bu amaçla kullanılagelmiştir.

Ancak, konumuza başlık olan “mikroskobun keşfi”, daha karışık yapıdaki modern mikroskopla ilgilidir.

Bu tür mikroskopta, “büyültme” iki aşamalıdır. “Objektif” diye isimlendirilen mercek, primer (ilk) büyültülmüş görün­tüyü verir. Bir de gözle bakılan ve “okûlar” adı verilen mer­cek vardır ki, ilk görüntüyü büyültür. Gerçekte gerek objektif ve gerekse gözle bakılan kısım, birkaç mercekten meydana gelen “mercek gurupları” niteliğindedir.

Sözü edilen mikroskop 1590 ile 1610 yılları arasında keş­fedilmiştir. Bunu bulan kesin olarak bilinmemekle beraber, bazı kaynaklar Galileo (Galile)’yi öne sürmektedirler. Bazı kimselere göre de, “mikroskobun babası” Leeuwenhoek adın­daki Hollandalı bir bilim adamıdır. Ancak, bu şahıs mikros­kobu keşfetmemiş, fakat mikroskopla birçok keşiflerde bu­lunmuştur.

Nitekim, pire, bit ve benzeri daha nice küçük yaratığın “yu­murtadan geldiği”ni bulan Leeuwenhoek’dur. Hayatın protozoa ve bakteri gibi mikroskobik (çok küçük) formlarını ilk gören de gene bu Hollandalıdır. Leeuwenhoek, kendi mikroskobuyla bütün olarak “kan dolaşımı”nı ilk kez gözlemiştir.

Günümüzde, mikroskobun bilim ve endüstri alanında insan için taşıdığı önem kelimelerle anlatılamayacak ölçüde büyük­tür.