PETROL SONDAJI NEDİR NE ZAMAN BAŞLADI?

Petrolün belirli amaçlarla çok eski zamanlardan beri kullanıldığı, güvenilir kaynak ve belgelere dayanan bir ger­çektir. Uygarlık bakımından gelişmiş ülkelerde (örneğin eski Çin’de), insanlar evlerini aydınlatmak için bu değerli yakıtı kullanırlardı.
Bütün bunlara rağmen, bilim adamlarının ve teknologların petrolü bir güç kaynağı olarak bilimsel bir ciddiyetle ele almaları ancak ondokuzuncu yüzyılın başlangıcına rastlamaktadır. Bu dönemde başlayan bilimsel nitelikte denemeler petrolün çok yakın bir gelecekte güvenilir bir güç kaynağı olarak kullanılabileceği sonucunu vermiştir. Belirli bir tarihe kadar, kullanılan petrol arzın güzeyindeki doğal çıkış kaynaklarından sağlanıyordu. Tüketimin giderek hızla artması sonucu, yüzeydeki bu kendiliğinden çıkış kaynakları yetersiz kaldı. Bunun üzerine toprak altındaki ana yatakların araştırılmasına ve sondajına ihtiyaç hissedildi. Basit bir şekilde tanımlamak gerekirse, petrol sondajı, toprağın altında petrol bulunduğu saptanan bölgelerde özel kuyuların açılmasıyla yapılır. Toprağın altında belirli bir derinlikte bulunan petrol yatağının düzeyine ulaştıktan sonra, yine özel işlemlerle bu petrolün kuyulardan yüzeye çıkarılması için gerekli çalışma­lar yapılacaktır.
Filmlerden, gazete, dergi ve kitaplarda gördüğümüz resimlerden bilindiği gibi, petrol sondajı kuyuları deyince, gözümüzün önüne yüksek, çelikten yapılmış kuleler gelir. Bu kuleler, sondaj çalışmalarıyla ilgili uygulamanın toprak üze­rinde kalan bölümüdür. Eskiden sondaj çalışmaları sonucu bulunan petrol, bu kuyulardan yüzeye, çok yükseklere fışkırırdı.
Fakat petrolün bu şekilde fışkırması artık geçmişe malolmuş bir şeydir modern yöntemlerle, petrolün yükseğe ve çevreye fışkırmaksızın yüzeye çıkarılabilmesi olanağı sağlanmıştır.
Petrol sondajı için kullanılan kuyu açıcılar değişik türde olabilir. Bunlardan bazılarının kule yüksekliği yirmi katlı bir yapının yüksekliğine eşittir. Ayrıca, dev yapılı kamyonların üzerine oturtulmuş tur sondaj donanımları vardır. Kıyıların açığında petrollü göllerde sondaj için kullanılan kuyu açma ve petrol çıkarma araçları, çok büyük platformlar üzerine oturtulmuştur. Genel bir bakışla, bunların görünümü büyük yüzeyli şamandıralar üzerindeki dev vinçleri andırır.
Birleşik Amerika’daki sondaj çalışmalarında, kuyuların çoğunda döner deliciler kullanılmaktadır. Öyle ki genel sondaj toplamının yüzde 85’inin bu tür delicilerle yapıldığını söyleyebiliriz. Dev boyutlu döner delicilerde, hızla dönerek toprağa saplanan, toprağın derinliğine işleyen delici başlıkları bulunur. Değişik tür kayalar için değişik tip başlıklar kullanılır. Bu delici başlığa, otuz kademlik (bir kadem yaklaşık 30-32 cm’dir.) eklemli bölümlerden, şaft adı verilen bir sondaj borusu bağlantılıdır.
Sondaj esnasında, sondaj çamuru boru içinden, dışarı pompalanır. Kuyu derinleştikçe, boruya yeni bir eklemli bölüm takılır.
İlk sondaj işlemi 27 Ağustos 1859 tarihinde, Birleşik Amerika’nın Pensilvanya bölgesindeki Titusville’de yapılmıştır. Bu çalışmadaki sondaj derinliği 21 metreydi. Sondajı yöneten de, Amerikada petrolcülük işinde önder sayılan kişilerden biri, belki de birincisi olan Albay Edwin Drake’di. Sondaj bölgesinde petrolün bulunmasıyla, ilk petrol rafineri­si (tasfiyehanesi) de Titisville’ de kuruldu